روان سازها

روان ساز چیست؟

ساده‌ترین تعریف برای روان سازها این است که این ترکیبات باعث کاهش اصطکاک بین قطعات مکانیکی می‌شوند که با یکدیگر در ارتباط هستند. این دسته از پوشان ها انواع مختلفی دارند ولی همه آن‌ها با هدف کاهش گرما، فرسایش و خوردگی بین قطعات در یک سیستم مورد استفاده قرار می‌گیرند. در نتیجه روان سازها باعث افزایش طول عمر قطعات، افزایش کارایی سیستم‌ها و در نتیجه کاهش هزینه‌ها برای تعمیرات و یا تعویض قطعات خواهند شد.

دسته‌بندی روان سازها براساس نحوه عملکرد

• روان ساز ضد سایشی

از استفاده از این نوع پوشان ‌ها با هدف کاهش اصطکاک بین دو سطح استفاده می‌شود. بنابراین همانند یک لایه محافظتی بر روی یکی از سطوح قرار گرفته و باعث عدم تماس مستقیم با سطح دیگر خواهد شد.

• روان ساز فشار شدید

این دسته از پوشان‌ ها پوششی بر روی سطوح ایجاد می‌کنند که باعث محافظت از انسداد اجزا می‌گردد.

• روان ساز اصلاح‌کننده اصطکاک

زمانی که قرار است اصطکاک بین سطوح کنترل گردد باید از روان‌کننده‌های جامد استفاده کنیم.

• روان ساز بازدارنده خوردگی

برای مثال در صنایعی که قطعات آهنی تولید می‌شود و می‌دانیم آهن در اثر رطوبت و اکسیژن زنگ می‌زند از این نوع روان‌ کننده ‌ها استفاده خواهد شد تا سطح آهن را از خوردگی محافظت کند.

• روان ساز بهبود دهنده ویسکوزیته

دلیل استفاده از این نوع پوشان‌ ها جلوگیری و یا به حداقل رساندن کاهش شاخص ویسکوزیته می‌باشد که برای این منظور باید از روان ‌کننده ‌ها در دمای بالا استفاده کرد.

بررسی انواع روان سازها براساس حالت و شکل ظاهری

به طور کلی روان سازها از نظر حالت ماده به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

• روان کننده مایع

کلیه روغن‌های معدنی، طبیعی، امولسیون‌ها و روغن‌های مصنوعی که در صنایع استفاده می‌شوند جز روان سازهای مایع هستند.

• روان ساز‌های جامد

پودر‌ها، پوشش‌ها و کامپوزیت‌ها در زیر گروه روان ‌کننده ‌های جامد قرار می‌گیرند.

• روان ساز‌های گازی

منظور گاز هوایی است که در اطراف قطعات وجود دارد و ما می‌توانیم از هر نوع گازی به عنوان روان کننده استفاده کنیم. فقط گاز مورد استفاده نباید بو داشته باشد و از طرف دیگر باید مطمئن باشیم که خطر سمیت ندارد.

• روان ساز‌های نیمه جامد

صابون‌های امولسیون شده با روغن‌های معدنی و گیاهی تحت عنوان گریس‌ها شناخته می‌شوند که همان روان ‌کننده‌ های نیمه جامد هستند.

بررسی کاربرد روان سازها

با توجه به تنوعی که در بین انواع روان ‌کننده‌ ها وجود دارد دامنه کاری این دسته از پوشان ‌ها نیز متفاوت خواهد بود. بنابراین براساس نوع روان ساز کاربرد آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

• گریس‌ها

این دسته از ترکیبات می‌توانند چسبندگی قوی را بر روی سطوح ایجاد کنند و در نتیجه به عنوان یک عایق بر روی سطوح عمل می‌کنند. در زنجیر‌ها، پیوند‌ها، بلبرینگ‌ها و چرخ دنده‌ها از گریس استفاده می‌شود.

• روان ساز‌های روغنی

این دسته از روان‌ کننده ‌ها باعث جلوگیری از خوردگی قطعات شده و از طرف دیگر مانع از رسوب ترکیبات بر روی قطعات خواهند شد. همچنین این نوع پوشان ‌ها در انتقال نیرو و از طرف دیگر انتقال آلاینده‌ها به فیلتر یا مخزن و در نتیجه جلوگیری از آلودگی سیستم نقش بسیار مهمی دارند. بنابراین با توجه به آنچه که گفته شد عمدتاً از روغن‌ها در ساخت و نگهداری یاتاقان‌ها، لوله‌ها، برای تیز کردن تیغه‌ها و تعمیر و نگهداری ابزار‌های مختلف استفاده می‌شود.